TTO - M?t l?n ?i trên con ???ng tr?n tr??t, ng?p ng?a bùn ??t, ch?a k? ph?i l?i qua 4 con su?i l?n ch?y xi?t và h?n ch?c khe su?i nh? m?i t?i ???c tr??ng h?c c?a các em nh? vùng cao ?? quy tr?ng h?n t?ng mét ???ng bê t?ng mà c?ng trình "Con ???ng em ??n tr??ng" th?c hi?n ? Yên Bái.

V??t h?n 35km ???ng r?ng, s??ng mù b?ng l?ng quanh s??n núi, ch?c ch?c phía xa, ?ám may ?en b?t ch?t kéo ??n, ánh m?t lo l?ng hi?n r? trên g??ng m?t ??ng nghi?p dù bao n?m tác nghi?p mi?n núi và có ti?ng "tay lái l?a" ch?ng khác gì trai b?n.

Ghì s? 1, kéo h?t tay ga, xe m?i v??t qua ???c nh?ng khúc cua tay áo hi?m tr?. M?t 2 gi? n?a, nh?ng n?p nhà ? x? Ch? T?o, huy?n Mù Cang Ch?i, Yên Bái c?ng d?n hi?n ra trong màn s??ng m?.

Nh?ng ?i?m ??n c?a chúng t?i là b?n N? Háng. Mu?n ??n ?ay ch? có hai cách: m?t là lái xe máy, hai là ?i b? b?ng r?ng n?u tr?i m?a l?n. T? n?p nhà ??u tiên c?a Ch? T?o, phóng t?m m?t h??ng "???ng chim bay" có th? th?y khói v?n quanh bên kia ??nh núi.

Mu?n ??n N? Háng, còn 15km ???ng r?ng khó kh?n nh?t n?a c?n ph?i chinh ph?c.

"??n N? Háng, là phóng viên ?i ??n t?n cùng c?a Mù Cang Ch?i r?i", m?t cán b? huy?n xúc ??ng n?m tay nói v?i chúng t?i.

Ch? có ??n t?n n?i, m?i th?m thía ???c gian nan c?a nh?ng ??a tr? ng??i M?ng n?i ?ay. V?i chúng t?i là l?n ??u tiên ??t chan ??n, còn v?i Giàng Th? Dua và nh?ng ??a tr? N? Háng, m?i ngày ??u ??n tr??ng trên nh?ng con ???ng "d?c lên khúc khu?u, d?c th?m th?m".

Th? nh?ng, h?u nh? ch?ng ??a tr? nào ? N? Háng b? h?c. C?ng sách, v??t thung sau nu?i ??c mong v? m?t t??i lai t?t ??p h?n con ???ng ??t mà các em v??t qua m?i ngày.

15 tu?i, Dua ???c coi là ch? c? c?a ?ám tr? trong b?n. Dua nh? su?t ch?c n?m ?i h?c, nh?ng ngày r?ng ?? c?n m?a, ???ng ??n tr??ng tr? thành n?i ám ?nh. Tr?n tr??t, ng?p ng?a bùn ??t, ch?a k?, ph?i l?i qua 4 con su?i l?n ch?y xi?t và h?n ch?c khe su?i nh?.

"Em v?i P?ng (??a tr? ? b?n - PV) r? nhau ?i cùng ?? có gì giúp ?? nhau. ???ng x?u l?m, m?a là s?t, s? s?y chút là ng? ngay", m?i l?n nh? l?i c? bé ng??i M?ng v?n ch?a th?i khi?p ??m.

Dua h?c khá, n?m nay ?? sang l?p 10, ph?i ra h?c tr??ng huy?n cách nhà g?n 50km, t?t ho?c l? m?i ???c v? nhà. ???ng xa quá, x?u quá, Dua kh?ng t? ?i xe ???c n?u kh?ng có chú ru?t ?ánh xe máy ??n ??a v?. Nh? nhà, ch? còn cách ?ánh ?i?n v?.

"Em th??ng m? l?m", Dua bu?n bu?n. B? m?t n?m em h?c l?p 4, m?t mình m? v?t v? lên n??ng lên r?y c? nu?i ba ch? em ??n tr??ng. D??i Dua còn hai em h?c l?p 6 và l?p 8. H?c xa nhà, th??ng m? v?t v?, nhi?u lúc nh? các em l?m nh?ng Dua lu?n ghi nh? l?i m? d?n "c? g?ng h?c, cái gì kh?ng làm ???c thì nh? th?y c? ch? d?y".

- "Có lúc nào Dua có y ??nh b? h?c kh?ng?", t?i h?i.

- "H?i nh? c?ng có lúc ngh?", c? bé ng??i M?ng th?t thà. "Nh?ng nay em thích h?c, em g?ng h?c xong l?p 12, n?u th?y ‘h?c ???c’ em s? h?c ti?p".

Có ?i?n tho?i, Dua c?p nh?t tin t?c r?t nhanh. ? huy?n, em n?m r? tình hình trong b?n, bi?t các bác các c?, anh ch? ?oàn thanh niên ?ang d?c s?c cùng bà con dan b?n, có c? m? Dua chung tay làm "Con ???ng em ??n tr??ng" b?ng bêt?ng n?i t? N? Háng ??n b?n Tà D?ng k? bên.

"Em mong mu?n ???ng ???c xay nh? ? huy?n, ?i kh?ng khó nh? ngày x?a, ?? ???c v? th?m m?, th?m các em", Dua ??c.

N? Háng có 31 h? dan v?i h?n 160 nhan kh?u, ???c coi là b?n "4 kh?ng": kh?ng ?i?n, kh?ng ???ng, kh?ng tr??ng, kh?ng tr?m y t?. ?? có ?i?n, dan b?n t?n d?ng s?c n??c, 3 - 4 h? gia ?ình chung nhau m?t máy phát ?i?n.

Kh?ng có tr??ng, h?c sinh m?u giáo sang b?n Tà D?ng cách 15km h?c nh?, t? l?p 1 s? ?i h?c ? trung tam x?, h?c khá s? ra tr??ng huy?n. Nh?ng kh?ng có ???ng là tr? ng?i l?n nh?t. ?au ?m, ch? có cách ?ánh ???ng ra huy?n.

Nay chính quy?n ??a ph??ng, ?oàn thanh niên v?n ??ng các nhà h?o tam ?ng h? xim?ng, c? b?n m?ng r?n. Chi?u h?m tr??c trong cu?c h?p b?n, bí th? chi b? Sùng A C? và tr??ng b?n v?n ??ng bà con ngày mai ?i làm ???ng.

"V?i tam huy?t là có con ???ng cho con cháu sau này ???c ?i h?c, ai ai c?ng s?n lòng", A C? qu? quy?t.

Theo quy ??c h??ng b?n, bà con góp c?ng s?c, tùy theo s? l??ng xi m?ng mà khoán c?ng cho bà con. M?i bao xi m?ng 50kg t??ng ???ng 2 bao cát s?i. A C? nh?m tính, hi?n có 50 t?n xi m?ng các nhà h?o tam ?óng góp, b?n s? c?n 100 t?n cát s?i.

8h sáng, thanh niên trai tráng phóng xe máy t? b?n, m?t gi? sau m?i ??n ???c con su?i l?n ??u tiên. Sau l?ng gùi gi?, sau xe ch? bao xi m?ng.

"May m?n tr?i th??ng", m?t c?u thanh niên d?i theo ánh m?t tr?i chi?u r?i, ngó xu?ng ???ng kh? cong m?m c??i.

Xe ?? x?ch ? con su?i l?n, trai tráng trong b?n hò nhau xu?ng su?i l?y cát s?i, l?a b? nh?ng hòn s?i quá to "kh?ng ?n xi". M?i ng??i m?t gùi cát s?i n??c su?i còn ch?y tong tong, ng??c d?c lên ?i?m t?p k?t.

"M?t quá", Giàng A Nù (25 tu?i) nói b?ng ti?ng M?ng. ??c ch?ng gùi 30 - 40kg cát s?i, là th? thách kh?ng nh? v?i s?c vóc v?m v? c?a chàng trai b?n.

Liên t?c qu?t m? h?i, Nù nói khó nh?t là gùi cát, t? con su?i lên ch? t?p k?t ch? ch?ng 200m nh?ng ph?i m?t 5 - 10 phút gùi b?.

"M?t ch? nh?ng g?ng th?i, cho các cháu ?i h?c. Góp s?c góp c?ng ? ?ay, mình mong mu?n xay con ???ng ??p ?? các em ???c ?i h?c, sau này con c?a A Nù c?ng ???c ?i trên chính con ???ng A Nù làm", h??ng v? nh?ng ng?n núi tr??c m?t ?ng b? tr? nói.

Tay b? t?ng nhát cu?c xu?ng l?p ??t ?á, ch?c ch?c Sùng A Giàng - bí th? chi ?oàn b?n N? Háng - ng??c m?t lên d?i theo c?u con trai A Tu?n ?ang ch?i bên b? su?i. 4 tu?i, Tu?n ch?a ???c ?i l?p m?u giáo vì nhà xa quá. Sáng sáng lên n??ng, v? ch?ng A Giàng ph?i g?i con cho ?ng bà tr?ng nom.

"Mình có con l?n ?ang h?c ? x? Ch? T?o, th??ng cu?i tu?n ?ón v? nh?ng 2 tu?n r?i ???ng tr?n tr??t, ch?a ?ón ???c con v?", A Giàng thoáng chút bu?n.

- "A Tu?n có thích ?i h?c cùng anh Minh kh?ng?", ?ng b? b? ??a con trai vào lòng h?i.

- "Sáng" (có - PV), c?u bé lanh l?i nói b?ng ti?ng M?ng.

D?t tay con lên d?c th?ng ??ng, sau l?ng gùi cát s?i, A Giàng th? h?n h?n nói "làm ???ng này m?t, nh?ng ???ng xa ?ón con còn m?t h?n". Th??ng thì tranh th? chi?u ch? nh?t anh ??a con ra x? tr??c, nh?ng n?u cu?i tu?n b?n ph?i ?i t? 4h sáng th? hai m?i k?p gi? h?c c?a con.

A Giàng nh? nh?ng h?m tr?i ?? m?a v?n ráng ??a con ??n tr??ng h?c l?y cái ch?, có l?n hai b? con ng? nhào trên ???ng. Nh?ng l?n sau ch? con ?i h?c qua ?o?n ?ó, con trai A Giàng nh? l?i trêu b?.

"Con h?n mình nhi?u ch?, ???c th?y c? d?y bi?t cái ch?, bi?t hát n?a", A Giàng c??i t??i nói v? c?u con trai l?n.

Ngày ngày nh?ng ?ng b? tr? nh? A Giàng, A N? v?n lên n??ng lên r?y nh?ng h? có phát ??ng c?a b?n là hò nhau vác cu?c, gùi gi? ??n ?i?m t?p k?t làm ???ng. H? góp c?ng góp s?c, ch? xi m?ng, gùi cát s?i chung tay xay d?ng m?t con ???ng nh? cho con em, bà con d? dàng ?i l?i.

Giàng A Trang, bí th? ?oàn x? Ch? T?o, ví von n?u "x? Mù" là vùng ??t xa x?i nh?t c?a Yên Bái, thì Ch? T?o l?i là x? vùng sau vùng xa nh?t. Th? nh?ng bà con bao ??i nay truy?n tai nhau Ch? T?o là "cái n?i tri th?c" v?i nhi?u l?nh ??o, cán b? sinh ra t? m?nh ??t này: ??i bi?u Qu?c h?i, con em tham gia quan ??i, c?ng an, có ng??i tr? thành l?nh ??o ??a ph??ng.

???ng ??n tr??ng qua bi?t bao con d?c, ?èo cao, trùng trùng ?i?p ?i?p núi n? ch?ng núi kia. Gian nan v?t v? th?, nh?ng trong nh?ng b?a c?m ?oàn viên hi?m hoi khi các con ???c v? nhà, ?ng b? bà m? ng??i M?ng lu?n nh?c nh? v? t?m g??ng con em hi?u h?c ???c chính m?nh ??t này d??ng nu?i.

Ngày 2-9 v?a qua, "Con ???ng em ??n tr??ng" t?i N? Háng chính th?c ???c kh?i c?ng v?i mong mu?n nang b??c chan ??n tr??ng cho con em vùng cao b?t gian nan.

Bí th? ?oàn x? Ch? T?o cho bi?t hi?n T?nh ?oàn Yên Bái ?? chuy?n giao 50 t?n xi m?ng cho bà con. Nh?ng ???ng sá xa x?i hi?m tr?, ?t? kh?ng v?n chuy?n ???c vào t?n b?n, ?oàn thanh niên ph?i huy ??ng thanh niên trai tráng "t?ng bo" h?n 20km ???ng vào b?n.

V?i 50 t?n xi m?ng, ch? y?u bà con kh?c ph?c nh?ng ?o?n ???ng khó, ?o?n ???ng nhi?u ?á, tr?n d?c, tinh th?n là làm n?i khó kh?n tr??c.

"Hi?n m?i ch? ???c 6 t?n xi m?ng vào t?n b?n, làm ???c 60m ???ng. D? ki?n s?p t?i làm xong 1,2km ???ng bêt?ng. N?m nay làm 1,2km, m?y n?m t?i chúng t?i s? ti?p t?c xin ??u t?, xin các nhà h?o tam giúp ?? xi m?ng, còn cát s?i anh em th?n b?n t? làm.

Ch? mong 3 - 5 n?m n?a s? hoàn thành h?t 15km ???ng", A Trang cho bi?t.

Làm th? nào ?? thuy?t ph?c bà con cùng chung tay? Bí th? ?oàn x? Ch? T?o qu? quy?t ?i?u này th?c ra d? h?n, b?i ch? c?n nghe làm ???ng ?oàn viên thanh niên, dan b?n ??ng tình ngay.

"?i?u quy?t ??nh cao nh?t chính là tri th?c c?a các em. Ng??i dan ? ?ay ti?p c?n v?i x? h?i r?t ít nên '??i b? c?ng c? ??i con'. Chúng ta hi sinh, chúng ta kh?ng bi?t r?i, kh?ng có h?c r?i, bay gi? ph?i ?ào t?o con cháu ti?n k?p v?i x? h?i.

Mong mu?n con cái nhà nào c?ng ph?i ?i h?c h?t, có trình ?? ?? sau này v? ph?c v? b?n làng, ph?c v? vùng sau, vùng xa", Giàng A Trang b?c b?ch.